خودتخریب گری چیست و چه نشانه‌ها و دلایلی دارد

ولخرجی، احساس بدبختی، پرخوری، داشتن ذهنیت شکست و… از نشانه‌های افراد خودتخریب‌گر است.
صبح مشهد– شاید واژه خودتخریبی در ظاهر خنده‌دار به نظر برسد اما چگونه ممکن است کسی خودش را تخریب کند؟! ساده‌ترین تعریف درباه خودتخریبی، میل به دوست داشتنی نبودن و نادیده گرفتن خود است. هر رفتاری که رنگ و بوی انتقادهای تند از خود و مقایسه خود با دیگران در سخت‌گیرانه‌ترین حالت ممکن را داشته باشد، رفتار خود تخریبی لقب می‌گیرد مانند من باهوش نیستم، آدم ناتوانی هستم، از همه دوستانم بدبخت‌ترم و… . موارد این چنینی جزو رفتار خود تخریبی است که مرتکب شدن‌شان، در اولین قدم داشتن امید به موفقیت در آینده را از انسان می‌گیرد.

چرا خودتخریب‌گر می شویم؟
برخی از دلایل آن موقتی و زود گذر است. مثل زمانی که فردی خسته است یا از نظر جسمی ضعیف شده. به همین دلیل کاری که در حال انجام دادن است به خوبی پیش نمی‌رود و همین پیشرفت نکردن در برخی افراد باعث بروز انتقاد و خود تخریبی می‌شود. دلیل بعدی این مسئله که یکی از شایع‌ترین آن‌ها هم هست، کمبود عزت‌نفس و اعتماد به نفس در افراد است که باعث می شود شخص دایم خودش را با دیگران مقایسه کند و داشته‌ها و توانایی‌هایش را نبیند و حال بد و احساس بی‌ارزش بودن در او ایجاد ‌شود.

نشانه‌های خودتخریبی
از منظر روان‌شناسی، رفتارهای خود تخریبی می‌تواند به عنوان سازوکار مقابله‌ای برای رویارویی با استرس، خواسته‌های اجتماعی و دیگر بحران‌های عاطفی باشد. رفتارهای مخرب، پناهگاهی امن و فضایی است آشنا برای فرار از احساس بی‌ارزشی، زمانی که فرد در موقعیت‌های اجتماعی خود را ناتوان می‌بیند. در خور ذکر است که رفتارهای خود تخریبی به اشکال گوناگون خود را نشان می‌دهد. برخی از آن‌ها بسیار شدید و افراطی است و بعضی خیلی هم شدید نیست. به هر حال خوب است که برای بالا بردن کیفیت زندگی آن‌ها را بشناسیم.

خود تخریب گری چه نشانه هایی دارد

داشتن ذهنیت شکست
بدین معناست که فرد خود را برای شکست آماده می‌کند و در نهایت با آن رو‌به‌رو می شود و تاییدی برای این ذهنیت خود دریافت می‌کند. هرچند که این تایید گرفتن به ضرر خود اوست. باور این‌که من هرگز موفق نمی‌شوم، روی خوشبختی را نخواهم دید، تلاش‌هایم هیچ فایده‌ای ندارد و از این دست افکار، نشانه‌های داشتن ذهنیت شکست محسوب می‌شود.

هیچ کاری نکردن یا بی‌عملی
رفتار منفعلانه در مقابل پدیده‌های روزمره نیز جزو رفتارهای خودتخریبی است. این رفتار زمانی بروز پیدا می‌کند که ما می‌دانیم چیزی برای ما خوب نیست یا مضر است اما از هر اقدامی برای حل مسئله یا بهبودی شرایط طفره می‌رویم.

پرخوری
راهی برای بی حس کردن خود در مقابل دردها و زخم‌های درونی است که به شدت سلامت جسمی‌مان را تهدید خواهد کرد.

کم‌خوری
بسیاری از کم خورهای روانی برای جلب حمایت و توجه دیگران و ارضای نیازهای عاطفی دست به این رفتار خودتخریبی می‌زنند و سخت‌ترین رژیم‌های غذایی را می‌گیرند.

نمایش بی‌کفایتی
این رفتار به معنی به تصویر کشیدن خود به عنوان فردی نابخرد یا ناتوان از به دست آوردن موفقیت و رسیدن به اهداف است که معمولا از نداشتن اعتماد به نفس نشئت می‌گیرد. در این شرایط فرد با بی‌کفایت و ناتوان نشان دادن خود به خلوت امنی می‌خزد تا ازپذیرش مسئولیت برای موفقیت بگریزد.

آسیب رساندن به دیگران
اگرچه به نظر می‌رسد آسیب رساندن به دیگران، رفتاری دیگرتخریبی است ولی روی دیگر این سکه در واقع خشونت علیه خود است. کاربرد کلمات ناخوشایند برای دیگران، صدمه فیزیکی و عاطفی به درگیری ذهنی خود فرد هم منجر می‌شود. نتیجه این رفتار از دست دادن اعتبار و محبوبیت اجتماعی است که نوعی دشمنی علیه خود است.

به خود آسیب زدن
آسیب رساندن به خود می‌تواند به صورت ذهنی، عاطفی و بدنی باشد. این رفتار خودتخریبی نشانه‌ای از نفرت از خود است. داشتن افکار منفی و استدلال‌های غیر منطقی از این دست است. صدمه جسمی و بی‌رحمانه‌ترین شکل آن یعنی خودکشی، شدیدترین نوع خودتخریبی است.

احساس بدبختی کردن
حس بدبختی و صرفا دلسوزی برای خود، می‌تواند به فلج شدن فرد در اقدام برای حل مسئله منجر شود و او را در موقعیت بدی قرار دهد و به بی‌انگیزگی برای تغییر منجر شود.

مصرف موادمخدر و نوشیدنی‌های غیرمجاز: به عنوان راه‌حلی برای بی حس کردن فرد در برابر دردها و زخم‌های روانی استفاده می‌شود که بدترین و خطرناک‌ترین پیامدها را برای او خواهد داشت. در واقع یک راه فرار است که طی آن هم خود فرد و هم معمولا خانواده‌اش به قهقرا کشیده می‌شوند.

پنهان کردن احساسات
یکی دیگر از ویژگی‌های افراد خودتخریب‌گر، پنهان کردن احساسات‌شان در شرایط مختلف است که باعث می‌شود برای گفتن حرف دلشان به دیگران، مشکل جدی داشته باشند.

امتناع از کمک گرفتن
بعضی از اوقات، شرایط به گونه‌ای پیش می‌رود که نیاز به کمک گرفتن از دیگران داریم. هیچ عیبی هم ندارد اگر برای حل یک مشکل تحصیلی یا شغلی از مدیر یا استادمان کمک بگیریم.

ایثارگری و تحمل بیش از حد
افراد خودتخریب‌گر در انجام این کار افراط و خواسته‌های خود را قربانی می‌کنند تا تایید دیگران را در هر شرایطی بگیرند.

ولخرجی
ریخت‌و‌پاش‌های افراطی و غیر ضروری و حتی قمار کردن به از بین رفتن آرامش و دردسر برای فرد منجر می‌شود و یکی از نشانه‌های افراد خودتخریب‌گر است.

غفلت از وضعیت فیزیکی و روانی خود
نادیده گرفتن خود به از بین رفتن سلامتی و در نهایت تخریب خود منجر می‌شود. به همین دلیل است که توصیه اکید روان‌شناسان، مراجعه به آن‌ها در مواقع حساس است،زمانی که انسان فشار روانی زیادی روی خودش احساس می‌کند.

خراب کردن رابطه‌ها
تخریب کردن روابط یکی از پیچیده ترین رفتارهای خودتخریبی است و شامل انواع زیادی از رفتارهای مخرب دیگر مانند حسادت، حس تملک، دستکاری عاطفی، کنترل، نیازمند دایمی عاطفی، خشونت و… است.

یک توصیه به خودتخریب‌گرها
بعد از بررسی نشانه‌های مطرح شده در این مطلب در شخصیت خودتان، اگر این رفتارها شدت و عمق زیادی در شما داشته باشد، حتما باید از یک روان‌شناس کمک بگیرید. البته می‌توانید با بالا بردن حس عزت‌نفس و اعتماد به نفس به خودتان کمک کنید. دوری کردن از افرادی که حس ما را خراب می‌کنند و انرژی منفی می‌دهند و به جای آن ارتباط با افراد مثبت‌اندیش و انجام دادن کارهایی که به خوبی از پسش بر می‌آییم، به ما برای حل این مشکل کمک خواهد کرد.

منبع: روزنامه خراسان/ فریبا البرز- کارشناس ارشد مشاوره خانواده