به همت نهاد کتابخانه های عمومی کشور، آیین افتتاح طرح پژوهشی طراحی و استقرار نظام رتبه بندی کتابخانه های عمومی کشور در دانشگاه فردوسی مشهد مقدس برگزار شد.
به گزارش صبح مشهد، مدیرکل کتابخانه های عمومی خراسان رضوی در این جلسه گفت: طرح پژوهشی به سفارش نهاد کتابخانه های عمومی کشور و توسط مجید سالاری عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی دانشگاه فردوسی مشهد از امروز آغاز می شود وتا شش ماه آینده نتایج این طرح در اختیار نهاد کتابخانه های عمومی کشور قرار می گیرد.
حجت الاسلام علی اکبر سبزیان ادامه داد: در پنج سال گذشته با سیاست نهاد کتابخانه های عمومی کشور کتابخانه ها به عنوان موضوع پژوهشی در دستور کار قرار گرفتند و امروز ما شاهد عملیاتی شدن بسیاری از پژوهشهایی هستیم که در این مدت در فضاهای علمی کشور مورد بحث و بررسی قرار گرفتند و امروز مبنای عمل نهاد کتابخانه ها در سیاستگذاری و مدیریت کتابخانه ها هستند.
وی ادامه داد: امروز کتابخانه های عمومی مانند گذشته فقط خدمات صرف امانت و برگشت کتاب و یا فضایی برای مطالعه نیستند و نقش اساسی و تاثیر گذار در شاخصهای اجتماعی شهر و محله و استان دارند.
سبزیان ادامه داد: کتابخانه ها به گفته وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی امروز فرهنگسرای اجتماعی هستند و در این فرهنگسراهای اجتماعی سیاستگذاریهای مهمی از حضور بیشتر مردم تا همراهی مردم با دستگاههای اجرایی گرفته می شود.
وی حضور فارغ التحصیلان دانشگاهی مجهز به اطلاعات روز کتابخانه ای را در مدیریت کتابخانه های عمومی از جمله اتفاقات مهم کتابخانه ها ی عمومی عنوان کرد و ادامه داد: امروز مدیران و کتابداران کتابخانه ها دارای قدرت جریان سازی،مشاوره دادن و مدیریت رفتار شهروندان هستند و هرچه این فضای ارتباطی بالاتر باشدبه همان نسبت ظرفیت های بیشتری از کتابخانه های عمومی نمایان می شود.
حجت الاسلام علی اکبر سبزیان ادامه داد: بهره مندی کتابخانه ها از پژوهشهای دانشگاهی و ظرفیتهای علمی باید متقن و دارای ویژگیهای ارتباطی با جامعه باشد تا کتابخانه ها بتوانند بر این اساس قدرت بیشتری برای اقناع مردم برای کتابخوانی و حضور در کتابخانه ها داشته باشند.
وی حضور رقبای جدی در این مسیر مانند فضای مجازی را مورد توجه قرار داد و یادآور شد: باید در این جهت تلاش کنیم تا این خلا که بوسیله فضای مجازی ایجاد شده است جبران شود.
مدیرکل کتابخانه های عمومی خراسان رضوی با اشاره به اینکه در آینده مردم بیشتر به کتابخانه ها خواهند آمد گفت: گرانی کاغذ و تاثیر آن بر چاپ و انتشار کتاب،کاهش تیراژها، و برنامه ریزی نهادکتابخانه ها برای متناسب کردن خدمات کتابخانه ها با نیاز مردم و ارتقای سطح سواد رسانه ای مردم از جمله مولفه هایی است که به اقبال عمومی به کتابخانه های عمومی تاثیر خواهد گذاشت.
وی برگزاری این جلسه و طرح پژوهشی طراحی نظام و استقرار رتبه بندی کتابخانه های عمومی کشور را با مشارکت دانشگاهها گامی در راستای حضور موثر اجتماعی کتابخانه ها در فضای اجتماعی عنوان کرد وادامه داد: ارتباط دائمی و مستمر دانشگاهها باکتابخانه های عمومی را تضمین می کند.
مجید سالاری استاد دانشگاه فردوسی مشهد نیز در ادامه این جلسه به ارائه طرح پژوهشی طراحی و استقرار نظام رتبه بندی کتابخانه های عمومی کشور پرداخت.
این استاد دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به فعالیت بیش از ۳۵۰۰کتابخانه عمومی نهادی ومشارکتی در سطح کشور با بیش از ۷هزار کارمند و دومیلیون جامعه مخاطب گفت: این آمار و ارقام نشان دهنده اهمیت برنامه ریزی در حوزه کتابخانه های عمومی است.
سالاری تاکید کرد: هر ساله بر اساس میزان عضو فعال این درجه بندی تغییر می کند که در عمل این نوع درجه بندی دارای اشکالات اساسی است و اساس پژوهش انجام شده تلاش برای ایجاد شاخصهای جدید و بیشتر برای ارزیابی و درجه بندی کتابخانه ها است.
وی با اشاره به استفاده از مدل حل پوششی داده ها در طول انجام این پژوهش گفت: در این پژوهش ۱۱۰معیار برای ارزیابی و رتبه بندی در کتابخانه ها بررسی شده است.
وی اساس پژوهش انجام شده را موضوع رتبه بندی کتابخانه های عمومی عنوان کرد و ادامه داد: در حال حاضر این رتبه بندی بر اساس معیار هایی مانند زیربنا و تعداد عضو فعال است که بر این اساس کتابخانه ها به ۹ سطح درجه بندی می شوند.
سالاری با اشاره به پیشینه نظام های رتبه بندی در ایران ادامه داد: در ایران تلاش‌هایی در جهت استانداردسازی ارزیابی کتابخانه‌ها انجام شده است که شامل تدوین استانداردهای کتابخانه‌ای در جهت فراهم آوری مبنا و مرجع لازم برای ارزیابی جنبه‌های مختلف منابع و خدمات کتابخانه‌ها بوده است اما به نظرمی‌رسد در کشور ما وجود برنامه‌ها و خدمات یکپارچه برای ارزیابی کتابخانه‌ها صرفا به صورت پژوهشهای پراکنده در قالب پایان نامه‌ها و یا برخی از طرح‌های پژوهشی انجام گرفته است.
وی هدف از اجرای این طرح را تهیه نظامی جامع و کاربردی در جهت رتبه بندی کتابخانه ها بر اساس شرایط روز عنوان کرد و ادامه داد:شناسایی شاخصهای کمّی و کیفی و آمیخته برای ارزیابی عملکرد کتابخانه‌ها،ارائه مدل رتبه‌بندی کتابخانه‌های عمومی،طراحی دستورالعمل و نرم افزار اجرای مدل رتبه‌بندی و استقرار نظام رتبه‌بندی کتابخانه‌های عمومی از جمله اهداف اجرای این طرح است.
استاد دانشگاه فردوسی مشهد در بیان مراحل انجام طرح پژوهشی گفت: طراحی مدل رتبه‌بندی، فاز اول اجرای این طرح است که در مرحله اول تهیه‌ی فهرست شاخصهای ارزیابی و رتبه‌بندی کتابخانه‌ها،مرحله دوم، استخراج شاخصهای منطبق با خواسته‌های نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور از نظام رتبه‌بندی و مرحله سوم طراحی مدل ارزیابی عملکرد مبتنی بر تحلیل پوششی داده‌ها قرار دارد.
سالاری فاز دوم اجرای این طرح را شامل استقرار و پیاده‌سازی نظام رتبه‌بندی، طراحی ابزار رتبه‌بندی و آموزش و پیاده‌سازی مدل و ابزار رتبه‌بندی طراحی شده عنوان کرد.
وی با اشاره به نتایج اجرایی حاصل از اجرای این طرح در کتابخانه ها گفت: ارزیابی عملکرد کتابداران،کاهش امکان آمارسازی در شاخصهای ارزیابی،استفاده از روش‌های ارزیابی متنوع بر اساس نوع کتابخانه، در نظر گرفتن جذب منابع مالی و استفاده از ترازهای مالی سالیانه، تهیه لیست اموال و دارایی‌های کتابخانه، استفاده از شاخصهای بین‌المللی رتبه‌بندی نظیر سرانه فضای کتابخانه‌ای، تعداد عضو، منابع و امانت،در نظر گرفتن انواع کتابخانه‌های عمومی تحت پوشش نهاد (کتابخانه مرکزی استان، کتابخانه مرکزی شهرستان، کتابخانه استاندارد، کتابخانه‌های شهری، کتابخانه‌های روستایی، کتابخانه‌های سیار)، در نظر گرفتن هزینه‌های نیروی انسانی، قابلیت استفاده هر یک از دستورالعمل‌ها نهاد به عنوان یک معیار ارزیابی کیفی و استفاده از ساعات کاری کتابخانه به عنوان معیار از جمله نتایج اجاری این طرح در کتابخانه های عمومی است.
وی از انجام مراحل مطالعه اسناد بالادستی، قوانین، مقررات و دستورالعمل‌های نهاد کتابخانه‌های عمومی و مطالعه مقالات علمی داخل و خارج از کشور خبر داد و ادامه داد: برای تکمیل طرح پژوهشی مصاحبه با مدیران و کارشناسان نهاد کتابخانه‌های عمومی و مصاحبه با متولیان کتابخانه‌ها در دستور کار قرار دارد.
شایان ذکر است دفتر پژوهش و آموزش نهاد کتابخانه های عمومی کشور ، بر اساس نیازهای پژوهشی مورد نیاز، با انتشار فراخوانی از محققان و پژوهشگران از شخصیت‌های حقوقی (دانشگاهها، مراکز پژوهشی، انجمن‌های علمی، شرکت‌های دانش‌بنیان و …) و حقیقی (پژوهشگران و دانشوران) دعوت کرد تا پیشنهادهای خود را مطابق درخواست پیشنهاده های اعلام‌شده تا پانزدهم آذرماه ۱۳۹۷ از طریق سامانۀ «مدیریت طرح‌های پژوهشی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور» ارسال نمایند که در جلسه شورای عالی پژوهش نهاد، ۱۱ پیشنهاده تصویب شد و از میان ۱۸ عنوان و ۸۶ پیشنهاده پژوهشی رسیده به این دفتر تعداد ۲ پیشنهاده از استان خراسان رضوی برگزیده شد.
گفتنی است طرح پژوهشی «طراحی و استقرار نظام رتبه‌بندی کتابخانه‌های عمومی کشور» فیمابین نهاد کتابخانه های عمومی کشور و دانشگاه فردوسی مشهد با نمایندگی مجید سالاری، به‌عنوان مجری علمی اجرایی شد و مسئولین طرح تا شش ماه آینده مهلت دارند تحقیقات لازم را انجام داده و مدل مربوطه را بر اساس استانداردهای نهاد کتابخانه های عمومی کشور ارائه دهند
