سه استاد دانشگاه و تحلیلگر مسایل سیاسی با تحلیل رفتارهای دولتمردان ایران و آمریکا در یکسال اخیر این پرسش را مورد کنکاش قرار دادند که آیا آمریکا و بویژه رییس جمهوری این کشور به دنبال جنگ با ایران است و این جنگ احتمالی چه عواقبی خواهد داشت؟
ایرنا نوشت: ابراهیم متقی شامگاه سه شنبه در نشست تخصصی «ترامپ و سه گانه تحریم، تهدید و رویارویی» که در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد، وضعیت کنونی کشور را در بُعد امنیت ملی بحرانی دانست.
وی گفت: وضعیت کنونی نشان دهنده نوعی اطمینان نداشتن به آینده است زیرا هیچکدام نمی دانیم معنای انتقال هواپیماهای آمریکایی، رزم ناوها و پیشرانه های موشکی و ضد موشکی آمریکا به خلیج فارس چه معنایی دارد.
وی ادامه داد: هرگاه کشوری می خواهد به تهدیدی جدی تبدیل شود، اقدام به این رفتارهای تحریک آمیز می کند اما به نظرم آمریکا قصد به تهدید به جنگ محدود داشته و به همین دلیل چنین وضعیت و آرایش دفاعی به خود گرفته است.
این استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران ادامه داد: بخشی از پشتوانه های سیاست آمریکا را می توانیم در تحریم جست و جو کنیم زیرا تحریم های کنونی دقیقاً مانند دوره تحریم های سال ۱۳۹۱ است و امروز این بحث وجود دارد که افزایش ذخایر هسته ای ایران به بیش از ۳۰۰ کیلوگرم آیا باعث می شود که کشورهای اروپایی از روش انگشت بر ماشه استفاده کنند یا خیر.
متقی ادامه داد: اما واقعیت نشان می دهد که وضعیت محدود کنونی هیچگونه توجیه امنیتی برای آمریکا ندارد و حتی افزایش آن برای ما توجیه اقتصادی نداشته یعنی با این افزایش به هیچ دستاورد امنیتی نائل نمی شویم.
وی با بیان اینکه آمریکا چه در دوره اوباما و چه در دوره ترامپ به دنبال سیاست تحریم ایران بوده است، خاطر نشان کرد: در دوره اوباما از طریق یک نوع تعامل ارتباطی در برگیری استفاده می شد یعنی در درون آن فشار و قدرت موج می زد اما جلوه هایی بر تعامل نیز وجود داشت.به گفته وی اما امروز فضای تعامل و متقاعدسازی وجود ندارد و در حال عبور از گفت و گو هستیم چون آنها می گویند ایران تمایلی به پذیرش ساز و کارهای بین المللی ندارد.
متقی گفت: ادبیات ما ادبیات عدالت محور است که در بحث های سیاسی ما موج می زند اما آمریکایی ها می گویند ما قدرت برتریم و هر کار فراقانونی که بخواهیم انجام می دهیم و شما باید الگوهای رفتاری ما را بپذیرید پس اگر ایران این الگوها را قبول نکند برتری آمریکا از بین رفته و هژمونی و موازنه جهانی به هم خواهد خورد.
وی با بیان اینکه رفتار آمریکا در قالب سیاست تحقیر ایران است، گفت: آمریکا از اواخر قرن نوزدهم تا اوایل قرن بیستم سیاست موازنه گرایانه در جهان را در پیش گرفته بود و در ایران نیز خواهان یک دولت قوی برای افزایش قدرت ملی داخلی بود.
این تحلیل گر بیان کرد: در چهل سال اخیر و بعد از انقلاب مساله قدرت و نقش منطقه ای ایران کاملاً دگرگون شده و به همین دلیل رییس جمهوری های مختلف آمریکا از اوباما تا ترامپ برای تامین اهدافشان عملکردی متفاوت ندارند و هر دو بر این اعتقادند که ایران مهمترین تهدید امنیتی آمریکا، شرکا، منافع و امنیت ملی این کشور است.
وی تصریح کرد که واقعیت تفکر آمریکا درباره ایران تغییر رژیم است اما این موضوع تاکنون در دستور کار دولتمردان آن قرار نگرفته زیرا اگر بخواهند حکومت ایران را تغییر دهند نیازمند هزینه مالی بسیار و ۴۰۰ هزار نیرو هستند که برای آمریکا این کار امکانپذیر نیست و به همین دلیل به سمت تحریم ها می روند و در این راستا واقعیت این است که نه در برجام و نه پس از برجام تحریم ها برداشته نشده است.
این کارشناس علوم سیاسی، وضعیت کنونی ایران را امنیتی توصیف کرد و گفت: نگاه آمریکا این است که ایران برای ایفای نقش در ساختار بین المللی بسیار بزرگ است و به همین دلیل باید قدرت ایران کاهش یابد؛ آمریکا می گوید نمی خواهم تو هسته ای شوی چون نباید قدرت بزرگی باشی و در وضعیت و جایگاه کشورهای مورد تایید کشورهای بزرگ قرار بگیری.
به گفته متقی ایران نیز امروز این اراده را دارد که در برابر اقدامات آمریکا رفتارهای متقابل انجام دهد اما آمریکا نیز نشان داده که در افغانستان و عراق آسیب پذیر است و نمی تواند به پیروزی لازم برسد و لذا مساله جنگ را عقب انداخته و نمی خواهد هزینه های انسانی و اقتصادی بیشتری را پرداخت کند.
متقی گفت: قدرت ایران امروز در حوزه مرزهای داخلی نیست اما اگر آمریکا می خواهد با ایران بجگند باید گزینه ضربه را داشته باشد و این ضربه به حوزه های سرزمینی ایران چون برای آمریکا حمله به حوزه های نظامی داخل سرزمین ما هزینه جدی دارد و فقط از سوی ایران با اقدام متقابل روبرو نخواهد شد.
وی افزود: ایران می تواند در قبال آن بازدارندگی محدودی داشته باشد و فراتر از حوزه های مرزی اقدامات نظامی انجام دهد البته اقدامات نظامی اخیر ایران ضریب امنیت ملی ما را افزایش داده و ترامپ جز مساله مربوط به اقدام متقابل راه دیگری ندارد.
وی با ابراز مخالفت با سیاست مماشات با آمریکا تصریح کرد: همین موضوع ضریب ضربه پذیری ما را افزایش می دهد و آمریکا که خواهان کاهش قدرت منطقه ای ایران است بحران را ادامه خواهد داد اما این بحران به جنگ منجر نخواهد شد و به سمت ضرباتی محکم از سوی دو طرف همراه خواهد بود.
ترامپ فردی کاسب است و فرهنگ خیابانی را خوب می داند
در ادامه این نشست حسین دهشیار استاد روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبایی به تحلیل ساختار قدرت پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران پرداخت و گفت: ساختار قدرت ایران پس از پیروزی انقلاب دارای مدل تحلیلی شد که در آن به قدرت نظامی گرایش شدیدی وجود داشت. بعد از آن هر سیاستی که طراحی کردیم به میزان تعارض و تفاوت با ارزش، منافع و هویت آمریکا مربوط شد و درصدد ضربه به آن بودیم.
دهشیار اظهار داشت: ترامپ در ساختار قدرت آمریکا بی نظیر است یعنی در تاریخ آمریکا با دیگر روسای جمهوری این کشور تفاوت فاحشی دارد و مشابه آنها نیست چون وی فردی کاسب و اقتصادی است اما پول و ثروت خود را از کف خیابان به دست آورده و همیشه در حال داد و ستد بوده است به همین دلیل فرهنگ خیابانی را خوب بلد است.
وی گفت: مدل تحلیلی ما در زمانی ترسیم شد که نظام بین الملل یک نظام ایدئولوژیک بود؛ سرمایه داری در جهان رخنه نکرده و شوروی با نظریات مارکسیستی وجود داشت اما امروز جهان تغییر کرده و ما نیز باید مدل قبلی خود را تغییر دهیم.
وی انگیزه های ترامپ را صرفاً اقتصادی دانست و ادامه داد: به همین دلیل است که ترامپ می گوید جنگ نمی کنیم؛ نه اینکه توان جنگ نداریم بلکه جنگ نخواهد شد زیرا به دنبال منافع اقتصادی است و فکر می کند پول آمریکا نباید از کشور خارج شده و خون سربازان آمریکایی ریخته شود.
دهشیار ادامه داد: ترامپ کارش کلامی است؛ صحبت می کند؛ حرف می زند و تعلقات روشنفکری ندارد؛ هرچه به ذهنش می رسد می گوید و به همین دلیل قابل پیش بینی نیست و برای اینکه او را بشناسی باید زبان خیابانی بلد باشی.
«ترامپ پول و ثروت را عامل اقتدار می داند و قدرت نظامی را نگهبان پول؛ ترامپ موفقیت را در داشتن ثروت تعریف می کند اهل معامله است و هدف وی رسیدن به خواسته های خود است بنابراین به دین و حکومت دیگران نگاه نمی کند.»
این استاد دانشگاه افزود: وی به ایران به این شکل نگاه می کند که یکپارچگی ملی نداشته و در منطقه نیز کمتر دولتی با ایران روابط خوبی دارد و به همین دلیل حکومت ایران ناسازگاری هنجاری با جهان داشته و در موقعیت ضعیفی قرار دارد و بنابراین تا جایی که می تواند از اهرم اقتصادی استفاده می کند و جمهوری اسلامی باید در برخورد با ترامپ مدل تحلیلی خود را تغییر دهد.
بین ایران و آمریکا جنگ نمی شود
صادق زیبا کلام استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران نیز در این نشست با بیان اینکه حتی اشخاص برجسته ایران و آمریکا نمی دانند که جنگ می شود یا نه گفت: جنگ بستگی به یکسری پارامترها دارد و اینگونه به نظر می رسد که ترامپ نیازی به جنگ با ایران ندارد چون می خواهد ما را از پا درآورد که امروز با تحریم ها در حال انجام چنین کاری است و اگر همین گونه پیش برویم نمی دانم تا کی از نظر اقتصادی سرپا بمانیم.
وی با فرض اینکه اگر جنگ شود، چه اتفاقاتی خواهد افتاد به تحلیل اقدام ایران در گام اول پرداخت و گفت: معتقدم یک سرباز آمریکایی وارد ایران نخواهد شد و آمریکا نیز به دنبال تغییر رژیم در ایران نیست چون ایران و آمریکا در عراق و افغانستان تضاد منافع بنیادین ندارند.
«ایران در عراق خواهان حکومتی معتدل است که آمریکا هم این را می خواهد و در سوریه نیز می خواهیم تندروها اعم از داعش و جبهه النصره نباشند که آنها نیز همین را می خواهند؛ البته آمریکا با روسیه و چین و ترکیه اختلاف نظر دارد ولی نمی خواهد آنها را نابود کند پس هیچ دلیل منطقی در برخورد نظامی نیست اما به نظرم اگر برخورد نظامی رخ دهد در دوره دوم ریاست جمهوری ترامپ خواهد بود.»
وی گفت: در صورت حمله آمریکا به ایران، حزب الله لبنان و گروه های نظامی در سوریه چند صد موشک به اسرائیل پرتاب خواهند کرد و چند ۱۰ موشک از سپر آهنین رد شده و چند صد غیرنظامی را خواهند کشت؛ در عراق نیز حشد الشعبی دهها نظامی آمریکایی را از پای در می آورد؛ در افغانستان نیز گروه حکمت یار به آمریکایی ها حمله می کند و حوثی ها در باب المندب مراکز اقتصادی عربستان را خواهند زد و خود ما نیز چند صد موشک به عربستان، امارات، کویت و بحرین پرتاب می کنیم و چند ناو آمریکایی را در خلیج فارس غرق خواهیم کرد.
این استاد دانشگاه سپس به تحلیل اقدام آمریکایی ها و هم پیمانان منطقه ای آن پرداخت و گفت: به نظرم اگر آمریکا، اسرائیل، عربستان، امارات و کویت به ایران حمله کنند، یک تیر چراغ برق سالم نخواهد ماند و بعد از آن برای آمریکا دیگر مهم نیست که در ایران تندروها حکومت کنند یا میانه روها و به گونه ای ما را از پا در می آورند که تا ۵۰ سال دیگر به جایی خواهیم رسید که امروز هستیم.
زیباکلام گفت: به نظرم اما تا یکسال آینده جنگی رخ نخواهد داد چون تجربه افغانستان تکرار نمی شود و دموکرات ها هم با ترامپ همراهی نخواهند کرد اما تمامی عوامل موجود در آمریکا به نفع پیروزی مجدد ترامپ در انتخابات آتی ریاست جمهوری این کشور است زیرا کمترین آمار بیکاری و بیشترین رشد اقتصادی و صادرات در تاریخ آمریکا در حال تجربه شدن است و به همین خاطر ترامپ با جنگ خود را از ریاست جمهوری محروم نخواهد کرد.
وی خاطرنشان کرد: من معتقدم ترامپ دندان روی جگر می گذارد و به ایران حمله نمی کند چون در حال این کار است که ایران را بد جلوه دهد و به دنیا بگوید من خواهان مذاکره ام اما ایرانی ها دست من را پس می زنند.
