گسترش تجارت الکترونیک مستلزم فرهنگ سازی و توسعه زیرساخت ها

نویسنده : دکتر بهنام امیری مدیر کل دفتر بسترسازی تسهیل تجاری مرکز توسعه تجارت الکترونیکی وزارت صنعت

در دنیای امروز که عمده کسب و کارهای جدید تحولی را تجربه می‌کنند، یکی از عواملی که به توسعه فضای اشتغال و کسب و کارهای نوین می‌انجامد، فناوری است.
اما حوزه ارتباطات و اطلاعات به عنوان یکی از بسترهای جدید توسعه فناوری، زمینه‌ساز تغییرات فراوانی در این عرصه بوده و درهای تازه ای را در عرصه اقتصاد و تجارت و فعالیت‌های مرتبط با آن‌ها گشوده است.
در سال‌های گذشته رغبت سرمایه‌گذاران و ایده‌پردازان، بر بهره‌گیری از ظرفیت‌های تجارت الکترونیک بوده است. از این منظر، کشورهای پیشرفته جهان، با آغوش باز از عرصه تجارت الکترونیک استقبال کرده و به تدریج با مسائل و مشکلات آن آشنا شده اند و برای آن‌ها چاره‌جویی کرده‌اند. در مجموع در کشورهای توسعه یافته جهان اقدامات موثری در این حوزه انجام شده است چرا که باور دارند، تجارت الکترونیک به عنوان یک عامل مهم در افزایش بهره‌وری و رشد اقتصادی عمل می‌کند.
از سویی، کشورهای در حال توسعه نیز برای استفاده و گسترش تجارت الکترونیک در حال برنامه ریزی و تلاش هستند. در ایران هم تلاش های بسیاری برای نهادینه کردن این مهم انجام شده اما تا رسیدن به نقطه ایده آل فاصله بسیاری وجود دارد. قطعا بسترهای گسترده‌تر و ساختارهای نظارتی قوی‌تری نیاز است تا این مفهوم جایگاه خود را پیدا کند.
اما در یک نمونه، سایت آمازون در سال ۲۰۱۷ حدود ۱۳۵ هزار میلیون دلار درآمد کسب کرده، این در حالی است که تولید ناخالص داخلی ایران در سال ۲۰۱۵ حدود ۳۹۳ هزار میلیون دلار بوده است. به عبارت دیگر سایت آمازون با کسب و کار خرده فروشی اینترنتی تقریبا یک سوم تولید ناخالص داخلی ما درآمد کسب می کند. به بیان دیگر این سایت معادل یک سوم تمامی معادن، پالایشگاه ها و مخازن نفت، کارخانه ها، بازارها و… کشور ما درآمدسازی می کند. سایت های آمازون و گوگل در سال گذشته ۲۷درصد نرخ رشد درآمدی داشتند که این موضوع حاکی از توسعه پرشتاب و موفق این مجموعه‌هاست. باید اذعان کرد هم اکنون، جهت گیری دنیا به سمت تجارت الکترونیک است و قابلیت های این کسب و کار هر روز در حال افزایش است.
در کشور ما نیز توسعه تجارت الکترونیک به معنای جهش در صادرات کالاهای غیرنفتی، رشد بالاتر اقتصادی، اشتغال بیشتر و کمک به توسعه پایدار و… است.البته خوشبختانه ایران دارای نرخ رشد خوبی در توسعه تجارت الکترونیک است، چنان که براساس آخرین آمارها، در سطح خرده فروشی حدود ۲۰ هزار میلیون دلار در سال گذشته تراکنش مالی انجام شده که تقریبا ۴٫۹ تولید ناخالص داخلی کشور را تشکیل می دهد. هم اکنون حدود ۳۱ هزار کسب و کار اینترنتی در کشور دارای نماد اعتماد هستند البته تعداد کسب و کارهای اینترنتی بیش از این هاست. نباید فراموش کرد که بکر بودن فضای کسب و کار اینترنتی و فضای رو به رشد آن، فرصت های بسیار زیادی را برای کارآفرینان، تولیدکنندگان و فعالان کسب و کار ایجاد می‌کند.
حال برای موفقیت در عرصه تجارت الکترونیک اولین و مهم ترین گام، برنامه ریزی برای شناسایی موانع و تلاش برای رفع‌ آن‌ها خواهد بود. گسترش و توسعه تجارت الکترونیکی منوط به پذیرش آن توسط تولیدکنندگان و مصرف کنندگان، وجود قوانین و مقررات مناسب و کاربردی، فراهم بودن خدمات حمایتی برای تجارت الکترونیک و زیرساخت های اجتماعی و فرهنگی است. همچنین شاخص رضایتمندی افراد از بسترهای تجارت الکترونیکی، مترادف با میزان استفاده آن ها از این امکانات خواهد بود، زیرا هر چه بیشتر مشتری از امکانات و تسهیلات ابزاری، احساس رضایت کند، دفعات استفاده او از این ابزار بیشتر خواهد شد.
از این منظر، ضروری است تا بینش و فرهنگ لازم برای استفاده از این پدیده در جامعه نهادینه شود. همچنین باید تمامی مخاطبان در گروه های سنی مختلف را با کارکردها، قابلیت ها و امکانات فضای تجارت الکترونیک آشنا کرد. بنابراین اگر در جامعه ای تمامی زیرساخت ها وجود داشته باشد ولی فرهنگ استفاده در بین افراد نهادینه نشده باشد، مطمئنا نتایج مورد انتظار فراهم نخواهد شد.
در پایان باید تاکید کرد، بدون شک اگر کشوری با موج تجارت الکترونیکی همسو نشود به شدت متضرر خواهد شد. با این نگاه، ضروری است جایگاه و نقش دولت، بخش های غیردولتی و چارچوب های قانونی برنامه ها و سیاست گذاری ها به منظور بسترسازی مناسب و گسترش تجارت الکترونیک در کشور  پیش بینی و همچنین زیرساخت های مورد نیاز و چگونگی تامین آن ها  مشخص شود. بنابراین دولت و دیگر نهادهای ذی ربط باید این فضا را بهبود بخشند تا امکان رشد کسب و کارهای اینترنتی بیشتر شود. چنان که در حوزه سیاست گذاری و قوانین و مقررات حمایتی و بخش نظارت، باید رویکردهای بهتری فراهم شود. علاوه بر این، موانع تکنولوژیکی موجود در این حوزه نیز باید مرتفع شود که قطعا این مهم بر عهده دولت خواهد بود و تاکنون نیز برنامه ریزی هایی انجام شده اما این اقدامات زمان‌بر خواهند بود.

منبع: خراسان