دانشجوی دکترای مردم شناسی و جامعه شناسی دین در دانشگاه شیکاگو گفت: یکی از قدیمی ترین آثار مستقل تا به امروز و مفصل ترین اثر در آکادمی های غربی در زمینه امام رضا(ع) و شهر مشهد، معماری حرم و اطراف حرم کتابی چهار جلدی است که قبل از پیروزی انقلاب در فلورانس منتشر شده است.
به گزارش صبح مشهد به نقل از خبرگزاری رضوی، پیمان اسحاقی در نشست پژوهش های فرهنگ رضوی در آکادمیای غربی که از سوی گروه مطالعات فرهنگی اجتماعی پژوهشکده نوین شهر معنوی ثامن برگزار شد با بیان اینکه محور صحبت های امروز بنده درآمدی بر مطالعات فرهنگ رضوی در آکادمی های غربی است، بیان کرد:
دو مفهوم اصلی فرهنگ رضوی و آکادمیای غربی دو عنصر مهم در صحبت های امروز بنده است که در ابتدا باید تبیین شود.
وی ادامه داد: منظور از فرهنگ رضوی پژوهش هایی مرتبط با امام رضا(ع)، اصحاب ایشان، زیارت و سادات رضوی است و یا پژوهش هایی که درباره آستان قدس به عنوان یک نهاد و مشهد (خراسان فرهنگی) انجام شده است البته پژوهش ها درباره شهر مشهد به تدریج از پژوهش های رضوی فاصله می گیرد و خیلی از ساحت ها ارتباطی با فرهنگ رضوی ندارد.
دانشجوی دکترای مردم شناسی و جامعه شناسی دین در دانشگاه شیکاگو با اشاره به اینکه در این نشست به پژوهش هایی در خصوص فرهنگ رضوی اشاره می شود که در آکادمیای غربی صورت گرفته است، اظهارکرد: منظور از آکادمیای غربی عرصه دانشگاهی یا مراکز پژوهشی دانشگاهی(علمی) اروپای غربی، امریکای شمالی و ژاپن است یا به تعبیری دیگر غرب فرهنگی.
اسحاقی با بیان اینکه منظور از پژوهش در آکادمیای غربی پژوهش ها در موسسات غیر دانشگاهی یا اندیشکده ها نیست بلکه آنچه در دانشگاه های غربی انجام شده مورد نظر است گفت: آثار فرهنگ رضوی در آکادمیای غربی در پنج عرصه ارائه شده است که برخی از این آثار ریشه در تاریخ دارد مانند آثاری در تاریخ اسلام(مطالعات صدر اسلام) و آثاری در خصوص شخصیت، شهادت و ولادت امام رضا(ع) است و برخی از آن ها مطالعاتی در زمینه بنی عباس بوده که امروزه یکی از مطالعات جذاب در آکادمیای غربی است و انجمنی به نام مطالعات بنی عباس توسط تعدادی از اساتید آمریکای شمالی و غربی تاسیس شده که دارای ژورنال اختصاصی به نام ژورنال مطالعات بنی عباس است که سالی دو شماره منتشر می شود که هر شماره دارای مقالاتی است و کنفرانس هایی برگزار می کنند.
وی ادامه داد: برخی دیگر از آثار مربوط به تاریخ ایران می شود و به بررسی ارتباط فرهنگ رضوی به قسمتی از فرهنگ ایران می پردازد و قسمتی از این مطالعات، مطالعات تاریخ آثار میانه است به سبب اینکه قبل از دوران اخیر، خراسان فرهنگی تعداد زیادی از زوار مشهد مقدس را داشت که هویت آن ها درون سیستم آسیای میانه تعریف می شده و لذا در مطالعات آسیای میانه متخصصین برجسته ای هستند که می توانند راجع به مشهد اظهار نظر کنند.
اسحاقی با اشاره به اینکه برخی دیگر از آثار در مورد فرهنگ رضوی دردیدگاه ها و فرمایشات امام رضا(ع) در کلام اسلامی بوده است و تعدادی دیگر در مورد زیارت و فرهنگ زیارت و مباحثی شبیه به آن که توسط دانشمندان علوم اجتماعی مطرح شده و برخی دیگر از آثار را می توان زیر مجموعه مطالعات شهری و هنر و معماری قرار داد.
دانشجوی دکترای مردم شناسی و جامعه شناسی دین در دانشگاه شیکاگو با بیان اینکه طی فرآیندی آثاری در مورد فرهنگ رضوی در آکادمی های غربی چاپ شده، گفت: مواجهه و علاقه مندی آن موضوع به عنوان پایان نامه، نگارش آن جهت تولید کتاب و مقاله از فرآیندهای تولید یک اثر است.
وی با اشاره به شیوه ارائه این آثار بیان کرد: برخی از این آثار به صورت مدخل دانشنامه ای، مدخل پایان نامه ای، چاپ کتاب مستقل، ویرایش و چاپ مجموعه مقالات و کتاب ها و مقالات با داوری همتا (نقد کتاب و مقاله، فیلم مستند پژوهی، پروژه بانک مطالعاتی و لیست مطالعاتی) ارائه شده است.
اسحاقی با بیان اینکه آثار در خصوص فرهنگ رضوی در آکادمیای غربی در مورد امام رضا(ع)، فرهنگ زیارت، مطالعات درباره زندگی و زیارت این حضرت است، بیان کرد: تحقیقات متعددی در خصوص ولایت عهدی ایشان، آثار منسوب، سادات رضوی و اجاق رضوی (یک نوع انجمنی و محفلی است که توسط فرزندان سادات منسوب به امام رضا(ع) در میان علویان ترکیه) و تاریخ و فرهنگ زیارت امام رضا(ع) مخصوصا سفر پیاده شاه عباس صورت گرفته است.
این پژوهشگر جامعه شناسی دین گفت: در خصوص آستان قدس رضوی، موقوفات این آستانه از جمله موضوعات مورد تحقیق در قالب مقاله یا پایان نامه است و برخی مطالعات درباره شهر مشهد و اقلیت های قومی-مذهبی شهر مشهد و مهاجرت به خراسان فرهنگی است.
وی افزود: هر کسی که وارد جریان پژوهش در مورد فرهنگ رضوی می شود در صورتی که استاندارد های لازم را رعایت کند می تواند این فعالیت را ادامه دهد که این راه دارای مزیت ها و چالش هایی است که بهره مندی از چالش های بومی اسلامی، تجربه آیین ها و آشنا بودن با زبان های کشورهای اسلامی از مزیت ها است.
اسحاقی با اشاره به دشواری های پژوهش در مورد فرهنگ رضوی خاطرنشان کرد: آشنابودن با زبان خارجی و استانداردها و روش های دانشگاهی جریان های غالب و انگاره های شکل گرفته از دیگر دشواری ها در این زمینه است.
دانشجوی دکترای مردم شناسی و جامعه شناسی دین در دانشگاه شیکاگو با اشاره به اینکه پژوهش ها در خصوص فرهنگ رضوی در چند دهه اخیر تغییرات بنیادین کرده است و بسیاری از پژوهشگران جدید شباهت های کمی با پژوهشگران قدیم فرهنگ رضوی دارند، تصریح کرد: همان طور که در علوم اسلامی در مطالعات اسلامی و آسیای میانه شاهد یک نوع گذار از منطق شرق شناسی هستیم، این منطق در مطالعات فرهنگ رضوی هم قابل مشاهده است، شرق شناسی نوعی گفتمان پژوهشی است که در اروپا وجود داشت و غیر اروپا را در سیستمی گفتمانی تعریف می کرد.
وی ادامه داد: انگاره های امروزی نسبت به مطالعات اسلامی تفاوت جدی با دیدگاه های پیشین دارد.
اسحاقی با اشاره به تغییرات اخیر پژوهش های رضوی گفت: تعداد آثار و تقسیم اقتدار علمی که در دو دهه اخیر در مورد فرهنگ رضوی ارائه شده از دیگر تغییرات است، همچنین امروزه شاهد این هستیم که افرادی که در مورد فرهنگ رضوی مطالعه می کنند نسل جدید دانشجویان مسلمان در آکادمی های غربی اند و مهاجر و نسل دوم هستند.
دانشجوی دکترای مردم شناسی و جامعه شناسی دین در دانشگاه شیکاگو ادامه داد: پژوهشگران نسل اخیر فرهنگ رضوی کسانی اند که مسلمان، نسل دومی، متدین و منتقد رویکردهای پیشین هستند.
وی افزود: حدود ۳۰ پژوهشگر متخصص در فرهنگ رضوی وجود دارند که این پژوهشگرها مقاله، پایان نامه و کتاب در خصوص شخصیت و زندگانی امام رضا(ع) نوشته اند. یکی از قدیمی ترین آثار مستقل تا به امروز و مفصل ترین اثر در آکادمیای غربی در زمینه امام رضا(ع) و شهر مشهد، معماری حرم و اطراف حرم سه سال قبل از پیروزی انقلاب در چهار جلدی و به قلم پروفسور بیژن سعادت در فلورانس منتشر شده است. او همچنین اشاره کرد که کتاب طب الرضا به زبان ایتالیایی ترجمه گردیده است.
وی افزود: فرانسوی ها در خصوص موقوفات آستان قدس رضوی مقاله نگاشته اند. از افرادی که در آکادمی های غربی به زبان فرانسه مطلبی در خصوص فرهنگ رضوی ارائه کردند می توان به خانم نسرین حکیمی اشاره کرد.
اسحاقی با اشاره به اینکه در دهه اخیر جنبشی در خصوص ارائه آثار در زمینه فرهنگ رضوی و عمدتا در زمینه شهر مشهد توسط استادان ساکن در ایران به وجود آمده است، گفت: بنده مقاله ای در زمینه ی عکاسی زیارتی در شهر مشهد به زبان انگلیسی نگاشته ام که در ژورنال فرهنگ و ارتباطات خاورمیانه منتشر شده است و تنها مقاله ای است که درزمینه فرهنگ عکاسی زیارتی نوشته شده است.
اسحاقی ادامه داد: ابتدایی ترین اثر در زمینه فرهنگ رضوی با عنوان دین شیعه مذهب شیعه اولین کتاب در مورد تشیع در جهان غرب است که در سال ۱۹۳۳ در لندن منتشر شد. دو فصل از این کتاب در مورد حضرت رضا(ع) است که فصل اول درمورد زندگی ایشان و فصل دوم در مورد شهر مشهد است و نویسنده این کتاب را در ایام اقامت در مشهد براساس مشاهدات خود از این شهر نوشته است.
وی در جمع بندی سخنان خود گفت: پژوهش ها در عرصه مطالعات فرهنگ رضوی، عرصه ای متفاوت از تبلیغات مذهبی است و هیچ یک از این دو نمی توانند جای دیگری را از آن خود کنند و در اصل آثار آکادمیک به هدف شناخت و معرفی و آثار تبلیغی به هدف افزودن ایمان و رفع شبهات نوشته و ارائه می شود. آثاری که توسط ما به زبان های خارجی نوشته شده آثار تبلیغی است.
اسحاقی گفت: گسترش مطالعات فرهنگ رضوی در گرو گسترش مطالعات اسلامی، ایرانی، آسیای میانه، شهری، اجتماعی و فرهنگی تاریخی است و شرط افزایش کمی و کیفی مطالعات رضوی افزایش توان ما در مطالعات اسلامی و …است و بدون داشتن مقدمات نمی توانیم آثار خوبی در زمینه فرهنگ رضوی ارائه دهیم.
وی خاطرنشان کرد: بین نهادهای پژوهش ایرانی و بین المللی در زمینه فرهنگ رضوی هم افزایی، گفت و گو و ارتباط برقرار نیست و به ندرت پیش می آید تا به صورت نهادی و سیستماتیک وارد سخن گفتن دو طرفه شوند. پژوهش ها در آکادمیای غربی درباره فرهنگ رضوی اغلب توسط غیر مسلمانان و غیرایرانیان و غیر شیعیان صورت گرفته است اما به تدریج شیعیان و ایرانیان و مسلمانان در حال ورود به این عرصه هستند اما آثار تولیدی توسط آنان تاکنون جای خاصی باز نکرده به سبب اینکه تولید کننده های آثار در زمینه مطالعات آسیایی افراد برجسته ای نیستند.
دانشجوی دکترای مردم شناسی و جامعه شناسی دین در دانشگاه شیکاگو بیان کرد: نهادهای ایرانی شیعی مخصوصا آستان قدس رضوی پتانسیل بالایی در عرصه ی رضوی پژوهی دارند چراکه زبان بومی را می دانی و صاحب اسناد هستیم. بنده معتقدم در صورتی که جامعه ی مذهبی ما اغنا شود و اهمیت این عرصه را درک کند با جهت دادن به جریان برجسته ی حمایت پژوهش می توان وارد این عرصه شد.
اسحاقی گفت: زمینه ها و موضوعات تحقیق در زمینه فرهنگ رضوی که غربی ها تولید کردند هم نوا با اولویت ها و نیازهای ما نبوده است و لزوما به آن احتیاج نداریم و باید به اولویت ها جهت داده شود و قسمت زیادی از جهت دادن حمایت اداری، مالی و شخصیت دادن است. فرهنگ رضوی ابعاد بسیاری دارد که هرکدام می تواند موضوع پژوهش مستقل شود که تاکنون بخش محدودی از این فرهنگ مورد توجه قرار گرفته است.
این دانشجوی دکترای مردم شناسی با بیان اینکه پژوهش ها درباره فرهنگ رضوی می بایست مبنای سیاست گذاری ما در خراسان فرهنگی و اسیای میانه و خاومیانه باشد، بیان کرد: پژوهش در زمینه فرهنگ رضوی می تواند تامین کننده آرمان های مذهبی و منافع ملی ما باشد.
وی افزود: در حال جمع آوری پژوهش ها هستیم و متن این مباحث در قالب بانک پژوهش های فرهنگ رضوی در آکادمیای بین الملل جمع آوری می شود و شرایط فراهم شود تا کتابخانه تخصصی در زمینه آثاری که دیگران در خصوص ما کار کردند به صورت تمام متن داشته باشیم. حق پژوهشگران مشهد و آستان قدس رضوی است که مطلع باشند دیگران چه مطالبی ارائه دادند تا در این عرصه به صورت فعال دخالت کنند و اجازه ندهیم این فرهنگ غنی پنهان بماند.
