*خدیجه رحمانی
انسان برای رشد، نیازمند موادغذایی مناسب و مفید است و کیفیت زندگی او با چگونگی تغذیه آن پیوندی عمیق دارد زیرا مواد غذایی مختلف سبب ایجاد انرژی در بدن می شود و زمینه رشد وی را فراهم می کند، افرادی که به صورت کافی تغذیه نمی کنند، دچار مشکل های فراوانی می شوند و در نگاهی دیگر باید دانست مصرف بیش از اندازه مواد غذایی نیز آسیب های فراوانی را برای افراد ایجاد می کند، بنابراین باید همواره به حفظ تعادل در این باره توجه داشت و به منظور مصرف متعادل آن تلاش کرد اما در این میان مردمان برخی کشورها به نوع مواد مصرفی و میزان استفاده از آن دقت نمی‌کنند و بیش از استانداردهای مطرح شده به اسراف مواد غذایی مبادرت می پردازند.
بر پایه گزارش های منتشرشده سازمان خواروبار و کشاورزی(فائو) در جهانی که۹۰۰ میلیون تن از گرسنگی رنج می‌برند، یک‌سوم از مواد غذایی تولید شده به وسیله انسان ها هدر می‌رود. این امر از زیان اقتصادی صرف فراتر است و پیامدهای اجتماعی و زیست محیطی آن، بر پایداری توسعه جوامع بشری اثر می گذارد.
در این میان اسراف و هدر رفت مواد غذایی در ایران نیز از جمله مسایل مهم و نگران کننده است که فائو هم آن امر را تایید می کند. بر اساس گزارش این نهاد هر روز به ازای هر فرد، ۱۳۴کیلوکالری غذا در ایران به هدر می‌رود، یعنی سرانه هدر رفت روزانه غذا در کشور ۱۳۴ کیلوکالری است. همچنین گزارش‌های غیررسمی نشان می‌دهد که ۳۵ درصد محصول های کشاورزی تولیدی در ایران به هدر می‌رود. بدین شکل از ۱۰۰ میلیون تُن محصول کشاورزی تولیدی در کشور ۳۵ میلیون تن در سال دور ریخته می‌شود که معادل غذای ۱۵ میلیون تن است. در این زمینه باید به ۳۰ درصد ضایعات در نان، ۲۵ تا ۳۰ و حتی ۵۰ درصد ضایعات در میوه‌ها و سبزیجات، ۱۰ درصد ضایعات در برنج، ۲۵ درصد ضایعات در خرما و … اشاره کرد.
نتیجه اینکه ابعاد خیره‌کننده ضایعات مواد غذایی نشان می دهد که این امر در شمار یکی از بارزترین مصداق های اتلاف، اسراف و انحراف از معیارهای توسعه پایدار به شمار می‌آیند، باید بیان داشت، پدیده ضایعات مواد غذایی به طور کامل در تضاد با چشم انداز تصور شده کشور در ۱۴۰۴ خورشیدی و رهنمودهای اقتصاد مقاومتی است، در حالی که در فرهنگ غنی ایرانی- اسلامی، غذا نمونه تمام معنای روزی خیر و برکت است و اسراف یا اتلاف آن از نظر اخلاقی امری ناپسند تلقی می شود.
در حال حاضر الگوی مصرف مواد غذایی در کشور نسبت به الگوی مصرف سالم اختلاف زیادی دارد. به همین علت هم از آن به عنوان علل سوء تغذیه یا علل مرگ و میر نام برده می‌شود. در سطح خانوارهای ایرانی، سرانه مصرف موادی مانند نان و برنج ۵ درصد، روغن ۲۰ درصد، قند و شکر ۳۸ درصد بیشتر از مقدار توصیه شده است، بر این پایه می توان دریافت که مصرف خانوارهای ایرانی تا چه میزان از یک الگوی سالم فاصله دارد که همین امر زمینه افزایش وزن و به دنبال آن دچار شدن به بیماری های متعدد قلبی و عروقی و برخی از سرطان ها را فراهم می کند. بنابراین به نوعی می توان گفت، مهم‌ترین علت مرگ و میر در ایران تغذیه نامناسب در خانوارها است.
برپایه بررسی های انیستیتو تغذیه ایران در سال های پیش از ۱۳۹۰ خورشیدی، ۵۰ درصد از مردم ایران بیش از میزان معمول کالری مواد غذایی دریافت می کنند و از ۵۰ درصد باقی مانده ۲۵ درصد کمتر از میزان معمول بوده است و تنها ۲۵ درصد به صورت نرمال کالری مواد غذایی به بدن آنها وارد می شود، باید گفت که دریافت بالای کالری سبب بیماری های متعدد و مرگ و میر می شود.
با توجه به اینکه آمارها بیانگر یک الگوی نامناسب مواد غذایی در جامعه است، بایستی برای گسترش فرهنگ صحیح مصرف در تمام زمینه ها به ویژه در مصرف مواد غذایی با استفاده از یک تلاش گسترده به یک الگوی صحیح دست پیدا کرد که در این میان رسانه ها می توانند رسالت مهمی بر عهده داشته باشند به ویژه صدا و سیما بایستی یک الگوی صحیح تغذیه را به جامعه ایرانی آموزش دهد.
در بخش صنایع غذایی بعضی مواقع غذاهای نامناسبی وجود دارد و با تبلیغات گسترده نیز همراه است در صورتی که باید در این باره به آموزش های صحیح به ویژه برای کودکان و دانش آموزان پرداخت اما در این زمینه زیاد کارآمد رفتار نمی شود، به همین دلیل می توان گفت وظیفه آموزش صحیح به عهده رسانه ها است که باید در ترویج الگوی صحیح مصرف مواد غذایی در جامعه تلاش کنند. همچنین دولت و سیاست گزاران مربوطه هم باید در بخش امنیت غذایی مسوولیت تامین مواد غذایی سالم و ایمن را که قابل دسترسی برای جامعه باشد، بر عهده بگیرند.
*عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
