*رحیم نیکبخت میرکوهی
هر سال در ۱۴ خرداد و ۱۵ خرداد بحث شخصیت امام خمینی(ره) و قیامی که ایشان آن را به سرمنزل مقصود رساندند، مورد توجه و بررسی در تمامی نهادها قرار می گیرد. شخصیت موضوعی که باید به آن اهمیت داد، شخصیت معنوی و الهی بنیانگذار انقلاب است که از یک مرجع تقلید، مبارزی نستوه در راه خدا به وجود آورد که ایشان در تمامی لحظه های تاریخ انقلاب اسلامی در پیمانی که با خدای خودشان بسته بودند، پابرجا و معتقد باقی ماندند. در بهمن ۱۳۵۷ خورشیدی هنگامی که شهید مطهری از فرانسه به ایران بازگشتند، دوستان وی از ویژگی های شخصیتی و اخلاقی امام خمینی پرسیدند و در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه امام را چگونه دیدید؟ ویژگی را برای معمار بزرگ انقلاب مطرح می کنند که این ویژگی در واقع رمز و راز رهبری ایشان است که اینک باید بیشتر به این امر در مرکز های دانشگاهی توجه شود. استاد شهید مطهری در ادامه این پرسش دوستان بیان داشت: «امام خمینی را در چهار آمنه(ایمان) دیدم که نخستین آن ایمان ایشان به خدا بود(آمن بالله)، دوم به راهی که در پیش گرفته بودند، سوم به هدف مورد نظر خودشان و چهارمی به مردم خود ایمان داشتند.» این چهار ویژگی چون حلقه های زنجیری هستند که با هم ارتباط دارند.
هنگامی که فردی به خدا ایمان کامل داشته باشد، به یقین هدفی را که انتخاب می کند و راهی را که در پیش می گیرد، مسیر الهی خواهد بود و در این مسیر امام خمینی اعتقاد و ایمان کاملی را به مردم ایران دارد. در جریان نهضت انقلاب اسلامی در ۱۳۵۷ خورشیدی، ایشان در پیامی تاکید می کنند که پیام تاریخ انقلاب اسلامی از زبان توده های مردم یعنی افرادی که انقلاب را به پیش می برند باید ثبت و ضبط شود. این چهار ویژگی در واقع از ویژگی های مهم امام است که در واقع در نهضت اسلامی سبب شد تا امام(ره) به عنوان شخصیت هدایتگر این نهضت مطرح شود و انقلاب اسلامی را به پیروزی برساند.
تاریخ انقلاب اسلامی را می توان به چند دوره از شروع نهضت امام خمینی تا تبعید از تبعید تا اوج گیری انقلاب و از اوج گیری تا پیروزی انقلاب تقسیم کرد. بنیانگذار کبیر انقلاب چون در دوره تبعید از ایران دور بودند و نمی‌توانستند درگیر مبارزه های سیاسی به صورت رو در رو با حکومت پهلوی شوند بنابراین مهم‌ترین امری که انجام دادند، طرح تدوین نظریه ولایت فقیه و حکومت اسلامی بود که به آن پرداختند. در واقع اگر این ویژگی در انقلاب اسلامی وجود نداشت، اگر انقلاب هم به پیروزی می رسید می توانست به سرنوشت نهضت ملی نفت یا انقلاب مشروطیت منجر شود که به شکست و ناکامی منتهی شد. بنابراین در این هنگامه امام خمینی(ره) با طرح این نظریه برنامه راه پیروزی انقلاب را فراهم کردند تا عنوان کنند که پس از سرنگونی رژیم پهلوی باید به دنبال چه حکومت و نظام سیاسی بود. در متن های فقهی و دینی ایران، علمای گذشته نیز علاوه بر امام خمینی به بحث ولایت فقیه بسیار توجه داشتند. اما هیچ کدام از این علما نتوانسند به صورت منسجم و کامل به موضوع ولایت فقیه با توجه به شرایط زمان و مکان بپردازند که این توفیق نصیب امام(ره) شد و توانستند با بهره گیری از اصول دینی و مبانی فقهی و اتکاء به سنت، آیه ها و روایت ها اندیشه حکومت اسلامی را مدون و منسجم کنند.
امام خمینی(ره) پس از پیروزی انقلاب نیز مشی سیاسی مهمی را به کاربردند. از آنجایی که امام از دوره مشروطه در جریان حوادث مشروطه و مسائلی که در مجلس شورای ملی آن زمان بوده و خاطره هایی که ایشان از شهید مدرس و مبارزه های دیگر علما نقل می کنند، بنابراین این اندیشه را در سر می پروراندند که دوباره دیکتاوری، سلطه و استبداد در جامعه حاکم نشود. به همین دلیل از اولویت های ایشان تشکیل خبرگان قانون اساسی و پس از آن تشکیل نهادهای قانونی است. با دقت به سخنرانی امام در بهشت زهرا(س) می توان درک کرد که امام خمینی رهبری خودشان را با اتکاء به آرای مردم ایران و خواسته ملت مطرح و حکومت بختیار را غیر قانونی عنوان می کنند و با تعیین دولت موقت و تاکید ویژه بر حضور مردم در انتخابات نگاه ویژه ای به مردم، حضور و نقش آنها در حاکمیت سیاسی مد نظر داشتند.
امام(ره) همچنین جنگ تحمیلی را با حاکمیت دل ها که در کلام داشتند، مدیریت و رهبری کردند. این امر سبب شد جنگ از حالت خاصی که در دوره بنی صدر بر آن حاکم بود با کارشکنی ها و خیانت های صورت گرفته، به روال منطقی خود بازگردد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی گروه های چپ و گروه های مارکسیستی به شدت به دنبال این امر بودند تا ارتش ایران منحل شود و اگر درایت دوراندیشی امام نبود چه بسا این گروه های ضد انقلاب موفق می شدند ارتش را منحل کنند و وضعیت ایران در دوران دفاع مقدس به مراتب بحرانی می شد و انقلاب اسلامی را از میان ببرند اما با مدیریتی که در حفظ ارتش داشتند چه در پیش و پس از پیروزی انقلاب با فتوایی که صادر کردند سربازان را به فرار از ارتش فراخواندند و نیز در دوره پس از انقلاب سبب حفظ ارتش شدند و این امر باعث شد تا فرصتی برای جمهوری اسلامی فراهم شود تا بسیج و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بتوانند وارد عرصه حفظ این نظام شوند و این نهاد ها آمادگی لازم را برای دفاع داشته باشند و این مدیریت امام(ره) در آن شرایط بحرانی به ویژه دوره جنگ ایران را از خطر نابودی نجات دادند.
امام خمینی (ره) در مدیریت نظام جمهوری اسلامی تلاش داشتند نهادهای قانونی به ثبت برسند و وظیفه قانونی خود را به درستی انجام دهند و از طرف دیگر لازم بود تا برخی نهادها به وجود بیایند تا کاستی ها و خلاء های دوران رژیم پهلوی را جبران کند؛ در این مرحله نهادهایی چون جهاد سازندگی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، دادگاه انقلاب و … شکل می گیرند. تاکید امام(ره) بر پیاده شدن قانون بر قوای مختلف کشوری بود، به همین دلیل مجلس را در صدر امور می دانستند زیرا با قانون هایی که این نهاد صادر می کند، یک کشور می تواند به طرف درست هدایت شود یا به سمت نابودی قدم بردارد.
سرانجام اینکه هر پیشوا و رهبری پس از خود نگران این امر است؛ نهضت و حرکتی که به ثمر نشسته، دچار انحراف نشود براین اساس وصیت نامه الهی و سیاسی حضرت امام می تواند موضوع گفت و گوهای بسیاری باشد. دل نگرانی امام خمینی در وصیت نامه ایشان این موضوع بود که مبادا انقلاب به دست نااهلان و نامحرمان بیفتد. در این وصیت نامه امام به صورت کلی عنوان می کنند؛ چشم انداز انقلاب اسلامی که ثمره خونه هزاران شهید و مجاهدت علما در طول ۱۴ سده گذشته است با خلل و ناکامی رو به رو نشود.
در یک کلام باید گفت که مکتب امام خمینی(ره) نقشه راهی را برای استقرار و پایداری نظام اسلامی ترسیم کرد تا پس از رحلت ایشان نیز با واکاوی این مهم، پایه های حکومت مردم سالاری دینی تداوم یابد و وحدت و انسجام ملت در پرتو رهنمودهای آیت الله خامنه ای مقام معظم رهبری به سرمنزل مقصود برسد.
*مدیرگروه معاونت اسناد و کتابخانه مرکز اسناد انقلاب اسلامی
